Dojrzałość szkolna

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA – CZYLI CO RODZICE POWINNI WIEDZIEĆ

 

  Fakt pójścia do szkoły stanowi bardzo ważny moment w życiu dziecka. Razem z dzieckiem wydarzenie to przeżywają rodzice. Na długo przed rozpoczęciem roku szkolnego kupowana jest wyprawka, dzieci przygotowują się w domu, a nawet są uczone. Wokół dziecka tworzy się atmosfera nagłego wzmożonego zainteresowania wypełniona radością (moje dziecko idzie do przedszkola), a także lękiem (jak sobie poradzi ?).

     To w jakim stopniu dziecko poradzi sobie w rzeczywistości szkolnej zależy od stopnia jego dojrzałości szkolnej.

      W celu przybliżenia tego terminu posłużmy się definicją W. Szewczyka

 

„ DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNAto poziom rozwoju intelektualnego, społecznego, fizycznego dziecka, który umożliwia mu udział w życiu szkolnym oraz klasy pierwszej”

 

Według S. Szumana DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Jest to jakby moment między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka. Ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie, dokonana jest jednak z określonego punktu widzenia – gotowości do rozpoczęcia nauki w szkole uzależnionej między innymi od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego, czy uczęszczało ono do przedszkola, czy miało okazję współpracować z rodzeństwem lub rówieśnikami, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości, a jednocześnie rozwijające pożądane formy zachowania.

 

Zatem nie tylko znajomość literek, umiejętność pisania i czytania (na co rodzice zwracają największą uwagę) jest jedynym warunkiem dobrego startu w szkole. Oceniając gotowość szkolną dziecka do podjęcia obowiązku szkolnego zwróćmy uwagę na rozwój wszystkich w/w sfer.

 

    Przez rozwój sfery motorycznej  rozumiemy prawidłowe, stosownie do wieku ukształtowanie kości, mięśni, układu nerwowego, narządów zmysłów, które zapewniają odpowiednią odporność dziecka na długie siedzenie w ławce, na zmęczenie, wysiłek fizyczny, a także dobrą sprawność w zakresie motoryki dużej i małej. Oceniając więc sprawność motoryczną dziecka zwróćmy uwagę na to jak chętnie i sprawnie wykonuje ćwiczenia indywidualne i w grupie oraz płynność tych ruchów, a także na umiejętność powtórzenia całej sekwencji zabawy.

Bardzo ważna w rozwoju motorycznym dziecka jest sprawność rąk –niezbędna przy nauce pisania. Możemy ją ocenić na podstawie prac plastycznych, technicznych dziecka. Istotne jest też określenie, którą ręką dziecko pisze.

 

   Przez rozwój umysłowy rozumiemy taki poziom rozwoju funkcji poznawczych, które umożliwią osiąganie dobrych wyników w nauce. Do tych funkcji zaliczamy:

- umiejętność spostrzegania i różnicowania spostrzeżeń, a więc zdolność dostrzegania elementów obrazu

- zdolność skupienia uwagi na zadaniu (odchodzenie od uwagi krótkotrwałej i mimowolnej do uwagi długotrwałej i dowolnej)

- zdolność do zapamiętywania i odtwarzania materiału ze zrozumieniem i na polecenie nauczyciela

- prawidłowy rozwój mowy pod względem artykulacji jak i zasobu słów

- zdolność do wnioskowania.

 

Poziom rozwoju tej sfery u dziecka można określić na podstawie jego wypowiedzi, gier i zabaw umysłowych, wykonywania poleceń, umiejętności uczenia się np. wierszyków.

 

  Rozwój emocjonalny to taki poziom rozwoju układu nerwowego, który zapewnia umiejętność panowania nad sobą, dostateczną motywację do nauki, wrażliwość na uwagi nauczyciela, wytrwałość i obowiązkowość. W siódmym roku życia obserwuje się znaczne obniżenie pobudliwości i zmienności uczuciowej, dziecko uczy się panowania nad swoimi emocjami. Staje się bardziej stabilne emocjonalnie i odporne na sytuacje zewnętrzne.

 

   Rozwój społeczny polega na :

- umiejętności bycia w grupie klasowej

- umiejętności podporządkowania własnych chęci celom ogólniejszym

- umiejętności dostosowania się do wymagań grupy i zdolności ustępowania.

Źródłem informacji o rozwoju tej sfery może być obserwacja dziecka w trakcie dowolnej zabawy z innymi dziećmi. Ponadto dziecka prawidłowo rozwinięte pod względem społecznym łatwo rozstaje się z matką idąc do szkoły i ma przekonanie, że sobie da radę.

      Ideałem byłaby harmonia i równy rozwój w/w sfer rozwojowych. Zwykle jednak pomiędzy poszczególnymi sferami rozwoju dziecka mogą być mniejsze lub większe różnice.

      Nie oznacza to, że uczeń mający niewielkie braki np. w rozwoju społecznym czy dojrzałości emocjonalnej nie będzie w stanie przystosować się do warunków szkolnych. Przy odpowiedniej opiece środowiska, kiedy rodzice zdają sobie sprawę z braków dziecka i pracują nad ich likwidacją oraz przy własnej pracy i aktywności dziecka, te niedobory szybko się wyrównują.

  Gdy są to braki we wszystkich lub w większości sfer to dziecko jest niedojrzałe do podjęcia nauki szkolnej i należy szukać pomocy u specjalistów. 

Zadaniem rodzica każdego pierwszoklasisty jest więc baczne obserwowanie rozwoju dziecka oraz towarzyszenie i pomoc w wyrównywaniu niedociągnięć. Odbywać się to może we wspólnej zabawie i nauce.

 

REALIZUJĄC TO PAMIĘTAJMY

- nasze dziecko mimo, że jest uczniem jest nadal małym dzieckiem co oznacza, że nie możemy wymagać od niego zbyt dużo, należy dać mu czas zarówno na naukę jak i zabawę

- nie wyręczajmy naszej pociech całkowicie w pakowaniu tornistra i odrabianiu lekcji

- gdy pojawią się pierwsze niepowodzenia szkolne nie karzmy dziecka, pamiętajmy, że mamy być dla niego oparciem (dać mu miłość, zrozumienie i pomoc)

- każde dziecko jest inne, nie porównujmy go więc z innymi dziećmi

- zadbajmy o to, aby miało stałe i spokojne miejsce do odrabiania lekcji

- pamiętajmy, aby nie zmuszać dziecka do odrabiania lekcji zaraz po szkole i bezpośrednio po obfitym posiłku. Dajmy mu czas na relaks, zabawę, aktywny wypoczynek.

MODEL DZIECKA DOJRZAŁEGO DO SZKOŁY
 

* dojrzałość fizyczna


-ogólnie sprawne ruchowo

-posiada sprawność manualną

-nie ma zaburzonej koordynacji wzrokowo-ruchowej

-odporne na choroby i zmęczenie

-charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem zmysłów: wzroku, słuchu itp.

 

* dojrzałość emocjonalno-społeczna

 

-w znacznym stopniu samodzielne

-chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami

-posiada umiejętności podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny

-potrafi uczestniczyć w pracach społecznych

-obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela

-cechuje się takim stanem równowagi nerwowej, która umożliwia opanowanie niepożądanych zachowań-reakcji emocjonalnych

 

*dojrzałość umysłowa

 
-aktywne poznawczo – chce się uczyć

-interesuje się czytaniem i pisaniem

-dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku, w którym żyje

-rozporządza zasobem doświadczeń i wyobrażeń będących podstawą do rozwoju pojęć

-potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel, rozumie i spełnia jego polecenia

-swobodnie i w sposób zrozumiały dla otoczenia wypowiada się, opowiada, wyraża życzenia, pytania, własne sądy, wnioski i oceny

*dojrzałość do nauki czytania i pisania

-dokonuje analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej

-rozumie znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników słów

-posiada orientację przestrzenną

- ma pamięć ruchową –umiejętność przetwarzania obrazu graficznego na obraz ruchu

-świadomie kieruje swoimi ruchami dzięki umiejętności kontrolowania wzrokiem własnych ruchów

*dojrzałość do nauki matematyki

-rozumie i umie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktyce

-potrafi sklasyfikować przedmioty według przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru

-umie dokonywać na konkretach dodawania i odejmowania w zakresie 10