Sprawność artykulatorów mowy u dzieci
Sprawność artykulatorów mowy u dzieci.
Rozpoczynając edukację szkolną, dzieci wkraczają w etap intensywnego rozwoju mowy i komunikacji. Choć na ogół większość podstawowych dźwięków jest już opanowana (dziecko w wieku 7 lat powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski języka polskiego), warto zwrócić uwagę na sprawność artykulatorów mowy- czyli mięśni i narządów (języka, warg, żuchwy, podniebienia), które umożliwiają precyzyjne i zrozumiałe wymawianie głosek. Pełna sprawność tych elementów jest kluczowa nie tylko dla poprawnej wymowy, ale także dla gotowości do nauki czytania i pisania.
Czym są artykulatory i dlaczego są ważne?
Artykulatory to „narzędzia”, których używamy do tworzenia dźwięków mowy. Ich prawidłowe, szybkie i precyzyjne ruchy są niezbędne do:
- prawidłowej artykulacji głosek- każda głoska wymaga przyjęcia przez język, wargi i żuchwę specyficznej, odpowiedniej pozycji. Np. głoska R wymaga wibracji czubka języka, a głoski S, Z, C, DZ (tzw. szereg syczący)- precyzyjnego ułożenia języka za dolnymi zębami
- płynności i tempa mowy- słaba sprawność artykulacyjna może prowadzić do nieprecyzyjnej, zniekształconej lub zbyt wolnej mowy
- rozwoju fonologicznego- zdolność do różnicowania i prawidłowego odtwarzania dźwięków wpływa na późniejsze umiejętności językowe (np. słuch fonemowy)
Jak rozpoznać potrzebę ćwiczeń?
Obserwujcie swoje dziecko w codziennych sytuacjach. Zwróćcie uwagę, jeśli:
1. Wymowa jest nieprecyzyjna- mimo ukończenia 6-7 lat, dziecko nadal zamienia lub zniekształca głoski (np. sz na s lub r na l/j).
2. Mowa jest niewyraźna lub „leniwa”- dziecko mówi z małą ruchomością warg, jakby „przez zęby” lub ma ciągle lekko otwarte usta (co może wskazywać na nieprawidłowe połykanie lub oddychanie przez usta).
3. Występują trudności z naśladowaniem min lub szybkim powtarzaniem- dziecko ma problem z szybką zmianą pozycji ust (np. na przemienne robienie „dzióbka” i „szerokiego uśmiechu”).
4. Występują trudności z unoszeniem języka- dziecko nie potrafi unieść języka za górne zęby lub wykonać nim szybkich ruchów (np. oblizywania ust dookoła).
Proste ćwiczenia artykulacyjne do wykonania w domu.
Regularne, ale krótkie (5-10 minnut) i zabawne ćwiczenia mogą znacznie poprawić sprawność mięśniową. Ważne, by ćwiczenia wykonywać przed lustrem, co ułatwia dziecku kontrolę ruchów.
1. Ćwiczenia języka
Język to najważniejszy artykulator!
- winda- unoszenie języka za górne zęby (do wałka dziąsłowego) opuszczanie za dolne zęby.
- malowanie sufitu- oblizywanie czubkiem języka podniebienia od zębów do gardła i z powrotem.
- konik- kląskanie językiem- raz wolno, raz szybko.
- zamiatanie- wymiatanie czubkiem języka „śmieci” z buzi.
- ciasteczko- trzymanie kawałka wafelka lub czekolady na czubku języka uniesionym za górne zęby, bez użycia warg.
2. Ćwiczenia warg i policzków
Pomagają w precyzji głosek wargowych (p, b. m) oraz samogłosek.
- dzióbek i uśmiech- na przemian robienie mocnego dzióbka (jak do pocałunku) i szerokiego uśmiechu (rozciąganie kącików ust).
- balonik- nadymanie policzków powietrzem- najpierw obu, potem na przemian.
- wąchanie kwiatka- zasysanie policzków do wewnątrz (jakby wargi były przyssane do zębów).
- parskanie- naśladowanie konia.
- cmokanie- szybkie, głośne cmokanie ustami.
3. Ćwiczenia żuchwy
Wpływają na swobodę ruchów i szerokość otwarcia ust.
- ziewanie- szerokie otwieranie ust, naśladując ziewanie.
Żucie- naśladowanie dokładnego żucia gumy lub twardej przekąski.
Pamiętaj o konsultacji z logopedą.
Jeśli niepokoją Was wyraźne i utrzymujące się trudności w wymowie lub sprawności ruchowej artykulatorów, nie zwlekajcie z konsultacją u logopedy. Specjalista dokładnie oceni sprawność artykulacyjną oraz wymowę dziecka, a następnie wskaże indywidualny program ćwiczeń.
Należy również zwrócić uwagę, że ćwiczenia narządów artykulacyjnych, są kluczowe w terapii logopedycznej, na którą dziecko uczęszcza.
Prawidłowa artykulacja to podstawa w nauce, dlatego Wasze wsparcie i zachęta do wspólnych, zabawowych ćwiczeń są niezwykle cenne!
Data dodania: 17 listopada 2025