Od najdawniejszych czasów ludy nawiązywały kontakty prowadząc wymianę handlową linią Dunajca, Popradu, Wisłoki, Jasiołki, a dalej przez przełęcze górskie. Pewne archeologiczne dowody pobytu gromad ludzkich w dolinie Wisłoki pochodzą dopiero ze środkowej epoki kamienia mezolitu około 9000 - 25000 lat p.n.e. Pierwsze nie budzące wątpliwości ślady zasiedlania terenu Kołaczyc pochodzą z epoki neolitu. Wówczas pojawiły się tu grupy ludzkie prowadzące osiadły, kopieniacko - hodowlany tryb życia. Jako daty ramowe tego wydarzenia możemy przyjąć czas pomiędzy 3500 - 2500 lat p.n.e. Wydaje się, że dużą rolę w tej kolonizacji dorzecza Wisłoki odegrały plemiona dwu wielkich neolitycznych jednostek kulturowych, a mianowicie kultury pucharów lejowatych oraz ceramiki sznurowej.

Na początku epoki neolitu nastąpiły na Podkarpaciu wielkie przeobrażenia gospodarcze, na miejsce zbieractwa i łowiectwa pojawia się prymitywna uprawa roli, kopieniactwo i hodowla bydła. Zmieniły się też narzędzia, narodziło się garncarstwo, tkactwo i inne przemysły domowe. Rozwój rzemiosł związany był z napływem nowych fal ludności z południa przez Bramę Morawską. Ludność osiedlała się tylko na glebach urodzajnych. Ceramika na tych terenach to ceramika wstęgowa ,a później promienista. Po epoce neolitu następuje epoka brązu, a w niej kultura łużycka (1300 - 300 lat p.n.e.). Z czasów tej kultury pojawiają się znaleziska w regionie jasielskim, w obrębie którego leżą Kołaczyce. W pierwszych stuleciach naszej ery w dzisiejszej okolicy Kołaczyc istniało osadnictwo. Ludność miała kontakty z Imperium Rzymskim, o czym świadczą znaleziska monet rzymskich w okolicy Kołaczyc. Środowisko geofizyczne, w tym wypadku dolina Wisłoki, stanowi naturalne tło rozwojów ludów, tutaj się osiedlających.

U progu państwowości polskiej w dolinie Wisłoki istniały już liczne osady, stąd drogi biegnące z północy na południe nabrały większego znaczenia. Miasteczka powiatu jasielskiego, które powstały z osad rozłożyły się wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych, przebiegających prawie równolegle do Wisłoki. Był to najważniejszy szlak, łączący północno - wschodnie ziemie Polski z Węgrami, a zarazem na pewnym odcinku pokrywający się z drogą ruską, która biegła w kierunku Sanoka na Ruś. Szlak ten zaciążył na rozplanowaniu miast, których zabudowa była wyraźnie dostosowana do dróg przelotowych. Gęsta sieć osad wiejskich, powstałych w wyniku kolonizacji, niewątpliwie oddziałała na zorganizowanie życia miejskiego w Brzostku i Kołaczycach. Przed wojną część historyków uważała, że miasta nasze powstały w wyniku kolonizacji na prawie niemieckim pojedynczym aktem lokacji. Była to tzw. teoria kolonialna. Lecz krytyka tej teorii zrodziła się jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym. Zwolenników zyskała sobie tzw. teoria targowa. W oparciu o liczne osady targowe szerzyło się przekonanie, że czynnikiem miastotwórczym był handel.

Nowa historiografia marksistowska traktuje miasto jako produkt postępu w społecznym podziale pracy, główny czynnik miastotwórczy widziała w produkcji rzemieślniczej. Podgrodzia, a nie osady targowe, miały dać początek miastom. I ta teoria, mająca dużo słuszności, jest w niektórych wypadkach nadużywana do zbyt pospiesznych uogólnień. Podsumowując teorie przedstawione wyżej"(...) traktujemy dziś nasze miasta nie jako twór przyniesiony przez obcych w gotowej formie, lecz jako rezultat rodzimej ewolucji gospodarczej i socjalnej.